SZLAK ODRY – Zatoka Gondoli [11]

Grudzień 15, 2016

 

 

 Zobacz lokalizację na mapie

 

Zatoka Gondoli jest reliktem dawnego ujścia lewego dopływu Odry, rzeki Oławy, która łączy się obecnie z Odrą powyżej mostu Grunwaldzkiego. Dzisiejsza nazwą zatoki nawiązuje do używanego do końca II wojny światowej określenia „Gondelhafen”.

 
Zobacz profil Facebook ZATOKI GONDOLI >>

 

 

Wrocławianie aż trzykrotnie zmieniali bieg Oławy. Gdy w XIII w. budowano miejskie fortyfikacje, wody rzeki skierowano na obniżony podmokły teren, zasilając miejską fosę. Ujście Oławy znajdowało się wówczas przy Arsenale Miejskim. Nad fosą powstawały młyny (największy nazywany był Młynem Siedmiu Kół), miejskie łaźnie ulokowane w pobliżu bram miejskich oraz warsztaty rzemieślnicze przycumowane do brzegu. Czarna Oława, jak nazywano wewnętrzną fosę opływającą samo centrum, stała się również ujęciem wody do celów gospodarczych dla wrocławian, co spowodowało szybkie zanieczyszczenie wody płynącej w płytkim korycie. Z czasem zaczęła ona rzeczywiście przypominać ściek, a na odór dobywający się z Czarnej Oławy narzekali wszyscy okoliczni mieszkańcy. Nawet Johann Wolfgang Goethe podczas wizyty w mieście pisał o brudnym, śmierdzącym Wrocławiu, z którego pragnąłbym się wydostać. W 1866 r., po epidemii cholery, władze miejskie postanowiły zasypać najstarszą fosę miejską, widząc w niej źródło chorób. Przeniesiono wtedy ujście Oławy w miejsce, gdzie dzisiaj znajduje się Zatoka Gondoli.

 

 

Już w latach 80. XIX w. ponownie skrócono bieg rzeki, przesuwając ujście Oławy w górę Odry, w obecne miejsce. Zasypano wtedy część fosy łączącej się z Oławą na odcinku przy al. Słowackiego i ul. Purkyniego, zostawiając jedynie niewielki fragment – małą zatoczkę sąsiadującą z Promenadą Staromiejską, popularnym miejscem spacerów, i z widokowym wzgórzem powstałym na miejscu Bastionu Ceglarskiego.

 

 

W 1886 r. w pobliżu wzniesiono gmach Rejencji Śląskiej, czyli Zarządu Prowincji Śląskiej (dzisiejszy budynek Muzeum Narodowego). W tym czasie zatokę, znajdującą się obok reprezentacyjnej budowli, uporządkowano. Po umocnieniu brzegów i wybudowaniu drewnianej kładki powstała przystań dla łódek i kajaków, przez krótki czas wypożyczano tu również łodzie przypominające kształtem włoskie gondole. Wypływano stąd na krótkie widokowe przejażdżki po Odrze (na wprost zatoki znajduje się najstarsza część Wrocławia, Ostrów Tumski) i na dłuższe wyprawy w kierunku wschodnim, głównie do Rakowca, Siedlca i Trestna. Do Rakowca przyciągały wrocławian słynne etablissementy, między innymi Bürgersäle. To miejsce – wzorowane na wiedeńskim Praterze z restauracją, salą koncertową, atelier fotograficznym, strzelnicą, karuzelą i hipodromem – posiadało przystań z wypożyczalnią łódek, miejsca dla 6000 gości oraz tor wyścigów rowerowych w pobliżu ogrodu.

 

 

Przerzuconą nad wodą drewnianą kładkę, łączącą dwa fragmenty nadodrzańskiego bulwaru, zastąpiono w 1928 r. betonowym mostkiem. Niewielka przystań w zatoce miała w bliskim sąsiedztwie poważną konkurencję, bowiem na odrzańskim nabrzeżu znajdowały się aż dwie duże przystanie pasażerskie – przy moście Piaskowym i przy moście Lessinga (obecnie most Pokoju).

 

 

Po II wojnie światowej zamknięto ujście zatoki, aby zahamować proces zamulania. Dopiero w 2009 r., po oczyszczeniu brzegów i odmuleniu, zatokę przystosowano do pełnienia funkcji przystani z wypożyczalnią sprzętu wodnego. W tym samym roku udostępniono dla żeglugi rekreacyjnej Śródmiejski Węzeł Wodny, dzięki czemu z Zatoki Gondoli można pływać w dół rzeki, w rejon odrzańskich wysp leżących na wysokości Starego Miasta. Położenie przystani jest bardzo dogodne, gdyż zatoka znajduje się na uczęszczanym szlaku turystycznym. Tuż obok mieści się Muzeum Narodowe, a po drugiej stronie ulicy w rotundzie zobaczyć można jedną z największych atrakcji miasta – Panoramę Racławicką, obraz przedstawiający bitwę stoczoną pod Racławicami w 1794 r. Zatoka Gondoli położona jest przy jednej z głównych alei Promenady Staromiejskiej, wychodzącej na nadodrzańskie nabrzeża. W okresie wiosenno-jesiennym funkcjonuje tu kawiarnia na wodzie, stąd wypływa też tramwaj wodny.

 

 

Skutkiem mrozów Odra przykryła się lodowatym zwierciadłem, na którym, osobliwie podczas świat, łyżwiarze tłumnie bawili się, rysując wierzch zamarzniętej rzeki rozmaitymi zygzakami, mniej więcej sztucznymi, albo wożąc w saneczkach płeć piękną, przepadającą za tą zabawą. Śmielsze z tego grona, a liczba ich niekoniecznie mała, uzbrajają stopy, często niezbyt maleńkie, łyżwami, a podnosząc suknie w festony, wyprawiają zręczne ewolucje na szklistej powłoce rzeki.
Wrocław, 1 stycznia 1865 r.
Tygodnik Ilustrowany, nr 277

 

Stowarzyszenie Drzwi do Europy jest inicjatorem powstania Szlaku Gondoli na Odrze, którego centralnym punktem jest przystań rekreacyjna w Zatoce Gondoli. W projekcie biorą również udział inne wrocławskie organizacje pozarządowe. Celem wspólnych działań jest stworzenie warunków (m.in. nadrzecznej infrastruktury) do tego, aby Odra – tak jak w latach przedwojennych – stała się ponownie miejscem rekreacji i uprawiania turystyki wodnej.

 

 

 

 Zobacz lokalizację na mapie

 

SZLAK ODRY – zobacz:

1. Stopień wodny Opatowice, Śluza Opatowice
2. Stopień wodny Bartoszowice, Śluza Bartoszowice
3. Przystań ZOO, Port STANICA, Port RANCZO
4. Przystań Zwierzyniecka, Most Zwierzyniecki, Kanał Miejskiego
5. Stopień Wodny Szczytniki, Śluza Szczytniki
6. Wybrzeże Wyspiańskiego
7. Ujście rzeki Oława, Port Węglowy, Odra Centrum
8. Most Grunwaldzki
9. Kanał Żeglugowy, Śluza Zacisze
10. Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich
11. Zatoka Gondoli
12. Bulwar Xawerego Dunikowskiego
13. Bulwar Piotra Włostowica
14. Most Tumski, Mosty Młyńskiej
15. Most Piaskowy, Przystań Turystyczna, Wyspa Tamka
16. Górny stopień wodny, Śluza Piaskowa
17. Wyspa Słodowa
18. Most Uniwersytecki, Marina
19. Dolny stopień wodny, Śluza Mieszczańska
20. Mieszczański Stopień Wodny, Elektrownie wodne
21. Port Miejski, Kępa Mieszczańska
22. Stopień wodny Różanka, Śluza Różanka
23. Stopień wodny Psie Pole, Śluza Miejska
24. Most Milenijny, Zimowisko Barek Osobowice 1
25. Port Popowice
26. Zimowisko Barek Osobowice 1
27. Stocznia Kozanów
28. Stopień wodny Rędzin, Śluzy Rędzin

Strona główna

 
Zobacz profil Facebook ZATOKI GONDOLI >>

 

Opracowanie merytoryczne i historyczne: Fundacja OnWater.pl

Odra Centrum – miejsce spotkań na wodzie!