SZLAK ODRY – Wyspa Słodowa [17]

Grudzień 15, 2016

 

 

 Zobacz lokalizację na mapie

 

Wyspy: Bielarska, Daliowa, Młyńska, Słodowa, Tamka oraz Piasek to wschodnia grupa wysp śródmiejskich opasanych ramionami Odry – północnym i południowym. Oprócz Tamki, wszystkie wyspy połączone są ze sobą dawnymi i współczesnymi mostami i kładkami.

 

 

Wyspę Słodową nazywano dawniej Bielarską Przednią, w odróżnieniu od położonej bardziej na wschód Bielarskiej Tylnej. Te nazwy związane były z warsztatami bielarzy zajmujących się blechowaniem, czyli bieleniem płótna. Proces ten odbywał się zawsze w miejscach, gdzie rzemieślnicy mieli łatwy dostęp do wody, ponieważ ich praca polegała na praniu, ługowaniu popiołem (np. z brzozy) oraz bieleniu, czyli suszeniu płótna lub przędzy na słońcu. Brzegi obu wysp doskonale nadawały się do blechowania. Obecne określenie Wyspy Słodowej nawiązuje do działających tu słodowni – zakładów wytwarzających słód do produkcji piwa. Zarówno zakłady słodownicze, jak i napędzane wodą folusze do obróbki sukna, zakładano przy młynach wodnych. Tak było również i w tym przypadku. Na wyspach działały jedne z pierwszych wrocławskich młynów, będące własnością wrocławskich klasztorów – na Tamce pracował młyn św. Macieja, natomiast na Piasku i Wyspie Młyńskiej – młyn Maria. Na Wyspach Bielarskiej i Słodowej zbudowano dwa młyny św. Klary. Jedyny ocalały do dzisiaj młyn Maria niestety od ponad 60 lat nie pracuje.

 

 

Mieszkalna zabudowa Wyspy Słodowej zaczęła się pojawiać na początku XIX w., po wyburzeniu fortyfikacji oraz sekularyzacji majątków kościelnych. Wkrótce na tym terenie powstały domy i niewysokie kamienice. Wtedy też zaczęto wykorzystywać obszary rzeki wokół wysp jako naturalne bezpieczne kąpieliska – budowano drewniane konstrukcje zanurzone w wodzie i przycumowane do brzegu. Pierwsze kąpielisko rzeczne powstało w 1804 r. przy brzegach Tamki – lekarz wojskowy F. Zirtzow założył je nieopodal należącej do niego łaźni. Kąpielisko służyło do nauki pływania i do pływania rekreacyjnego. Nauczyciel gimnastyki F. Kallenbach otworzył w 1873 r. na Wyspie Bielarskiej pierwszą krytą pływalnię dla mężczyzn, a w niedługim czasie na wyspie Tamce – również dla kobiet. Oba miejsca umożliwiały kąpiele w mniej sprzyjających warunkach pogodowych. Co ciekawe, aż do II wojny światowej na kąpieliskach istniał podział na strefy dla kobiet i mężczyzn. Kąpieliska rzeczne posiadały zadaszone przebieralnie, a przy unoszących się na wodzie drewnianych pomostach znajdowały się urządzenia do nauki pływania – wysięgniki z linką i pasem. O dużej popularności tego rodzaju rekreacji świadczy liczba kąpielisk – na początku XX w. we Wrocławiu było kilkanaście tego typu obiektów, przycumowanych do wysp śródmiejskich lub tworzonych na rozlewiskach Oławy i Bystrzycy, dopływach Odry.

 

 

Podczas obrony Festung Breslau Niemcy ustawili na Wyspie Słodowej stanowiska artylerii, w wyniku czego teren ten został zbombardowany. Z dawnej zabudowy pozostała tylko jedna kamienica, którą w XXI w. ozdobiono wielkimi muralami, m.in. rysownika Blu. W 1975 r. wysadzone zostały z kolei ruiny młynów św. Klary . Dziś zobaczyć można jedynie fundamenty obiektów i rynny robocze młynów św. Klary, będące częścią Piaskowego Stopnia Wodnego. Tutaj też dwuprzęsłowy most św. Klary, odbudowany w 2001 roku, łączy Wyspę Bielarską ze Słodową nad Upustem Klary.

 

 

Obecnie zielona, prawie pusta wyspa pełni funkcje rekreacyjne. W miejscach, gdzie cumowano dawniej rzeczne kąpieliska, znajdują się kawiarnie i bary piwne z podestami na wodzie. Na zachodnim krańcu wyspy od 2015 r. działa Przystań Cypel. Odpływają z niej w górę rzeki niewielkie statki, mieszczące się pod niskimi odrzańskimi przeprawami, dzięki czemu podczas rejsu pasażerowie mogą zobaczyć całą śródmiejską część Wrocławskiego Węzła Wodnego.

 

 

Duża niezabudowana przestrzeń znajdująca się blisko Starego Miasta jest chętnie odwiedzana przez wrocławian i turystów. Roztacza się stąd widok na rzekę, imponującą fasadę głównego gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego, barokowy gmach Zakładu im. Ossolińskich, a od wschodniej strony – na wyspy Piasek i Ostrów Tumski. W weekendy na Wyspie Słodowej odbywają się rodzinne pikniki i działa Otwarta Scena, na której mogą wystąpić amatorskie zespoły muzyczne, kabarety i chóry, chcące się zaprezentować szerszej publiczności. Tradycja koncertów na Wyspie Słodowej sięga lat 80. XX w., kiedy odbywał się tutaj słynny Rock na Wyspie. Festiwal przyciągał dziesiątki tysięcy widzów, a na scenie występowały legendy polskiej muzyki rockowej: TSA, Siekiera, Lady Pank, Perfect, Dżem, Lombard.

 

 

Trzy przeprawy umożliwiają przejście z Wyspy Słodowej na sąsiednie wyspy: Piasek, Młyńską i Bielarską, a nowoczesna Kładka Słodowa łączy Wyspę Słodową z prawym brzegiem Odry. Najciekawszymi mostami, znajdującymi się w pobliżu zachodniego cypla, są mosty Uniwersyteckie. Pierwsza przeprawa istniała tu już w XIII w. – powstała przy drodze kontrolowanej przez lewobrzeżny zamek i umożliwiała ruch handlowy w kierunku północnym, łącząc dwa najbardziej oddalone brzegi Odry. Średniowieczna nazwa mostu (Odrzański) w XVII w. zastąpiona została określeniem Długi. W stosunku do obecnej przeprawy most był przesunięty bardziej na zachód, od strony miasta wchodziło się na niego w pobliżu Bramy Odrzańskiej (na wysokości dzisiejszej ul. Więziennej). Na środku długiego drewnianego pomostu znajdowało się jeszcze odgałęzienie na Wyspę Mieszczańską. Wiadomo, że dla ułatwienia żeglugi część przęseł musiała być zwodzona. Dopiero w 1869 r. dawna drewniana przeprawa została zastąpiona żelaznym, pięcioprzęsłowym mostem Uniwersyteckim projektu miejskiego budowniczego Alexandra Kaumanna. Ten most wyróżniał się starannie opracowanymi detalami gazowych latarni i ażurowych elementów balustrad, posiadał tarasy widokowe oraz kamienne przyczółki. Nową, najdłuższą w ówczesnym Wrocławiu przeprawę przesunięto w górę rzeki – z mostu wychodziło się na wprost Bramy Cesarskiej znajdującej się w głównym gmachu uniwersytetu. Rosnący na początku XX w. ruch pieszy i kołowy spowodował, że mający jedynie 12,5 m szerokości most stał się wąskim gardłem i nie mógł sprostać potrzebom komunikacyjnym prawie półmilionowego miasta. Na filarach starej przeprawy oparto więc nową konstrukcję o szerokości 19 m i długości 161 m, zaprojektowaną przez Günthera Trauera. Łączy ona dwa koryta Odry, oddzielone wschodnim krańcem Kępy Mieszczańskiej, dlatego często mówi się o mostach Uniwersyteckich.

 

 

Od wschodniej strony, na cyplu Kępy Mieszczańskiej znajduje się taras widokowy, z którego rozciąga się charakterystyczna, często uwieczniana na dawnych pocztówkach, panorama na odrzańskie wyspy – Piasek i Ostrów Tumski. Rok po powodzi z 1997 r. stanęła tu rzeźba Powodzianka autorstwa wrocławskiego artysty Stanisława Wysockiego. Przedstawia ona kobietę zanurzoną do pasa w wodzie i niosącą na ramionach książki. Jest to rodzaj podziękowania dla wszystkich, którzy ratowali przed żywiołem nie tylko własne domy, ale też cenne zbiory bibliotek, muzeów i Uniwersytetu Wrocławskiego.

 

 

Na Kępie Mieszczańskiej, największej wyspie śródmiejskiej Wrocławia, znajduje się kolejna przystań – Marina Topacz. Na kanale północnym Odry, w pobliżu elektrowni wodnej Wrocław II, urządzono strzeżoną przystań dla niedużych jachtów i łodzi motorowych. Przy marinie działają restauracje z widokowymi tarasami. Na południowym korycie Odry przy niewielkim pomoście mogą cumować kajaki i nieduże statki.

 

 

W 2016 r. przy brzegu Wyspy Słodowej przeprowadzono ciekawy eksperyment związany z innowacją wrocławskiego inżyniera. W 1797 r. Karl Heinrich Klingert w książce pt. Opisanie nurkowej maszyny przeznaczonej do używania w rzekach przedstawił jeden ze swoich licznych wynalazków, strój do nurkowania. Przeszkolony nurek w skafandrze Klingerta – z hełmem na głowie, połączonym rurkami ze zbiornikiem wypełnionym skompresowanym powietrzem – przeszedł wtedy po dnie rzeki na wysokości Opatowic i ściął rosnące w wodzie drzewo. Przeszło 200 lat później ponownie zademonstrowano licznie zgromadzonej publiczności nurkowanie w Odrze w stroju zaprojektowanym przez Klingerta, który dzięki swojemu skafandrowi zapisał się w historii miasta.

 

 

 

 

 

 

Dzień dobry
Były sobie wyspy w dolinie Odry
W niej dystyngowani Słowianie jak bobry
Pływali nago tańczyli kimali bez kołdry
Nie lada minie lat nie lada mil nim Chrobry
Na winie wywinie tu podryw
Nim włoży swój miecz do pochwy pomału
koleje losu wodą z kryształu
spowodowały że wysp ów obrys
z kosmosu wypisz wymaluj
wyglądał jak międzygalaktyczna bryła…

L.U.C., Kosmostumostów & trzeci wymiar, fragment tekstu piosenki z muralu pod wiaduktem na ul. Legnickiej

 

 Zobacz lokalizację na mapie

 

SZLAK ODRY – zobacz:

1. Stopień wodny Opatowice, Śluza Opatowice
2. Stopień wodny Bartoszowice, Śluza Bartoszowice
3. Przystań ZOO, Port STANICA, Port RANCZO
4. Przystań Zwierzyniecka, Most Zwierzyniecki, Kanał Miejskiego
5. Stopień Wodny Szczytniki, Śluza Szczytniki
6. Wybrzeże Wyspiańskiego
7. Ujście rzeki Oława, Port Węglowy, Odra Centrum
8. Most Grunwaldzki
9. Kanał Żeglugowy, Śluza Zacisze
10. Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich
11. Zatoka Gondoli
12. Bulwar Xawerego Dunikowskiego
13. Bulwar Piotra Włostowica
14. Most Tumski, Mosty Młyńskiej
15. Most Piaskowy, Przystań Turystyczna, Wyspa Tamka
16. Górny stopień wodny, Śluza Piaskowa
17. Wyspa Słodowa
18. Most Uniwersytecki, Marina
19. Dolny stopień wodny, Śluza Mieszczańska
20. Mieszczański Stopień Wodny, Elektrownie wodne
21. Port Miejski, Kępa Mieszczańska
22. Stopień wodny Różanka, Śluza Różanka
23. Stopień wodny Psie Pole, Śluza Miejska
24. Most Milenijny, Zimowisko Barek Osobowice 1
25. Port Popowice
26. Zimowisko Barek Osobowice 1
27. Stocznia Kozanów
28. Stopień wodny Rędzin, Śluzy Rędzin

Strona główna

 

Opracowanie merytoryczne i historyczne: Fundacja OnWater.pl

Odra Centrum – miejsce spotkań na wodzie!