SZLAK ODRY – Bulwar Piotra Włostowica [13]

Grudzień 15, 2016

 

 

 Zobacz lokalizację na mapie

 

Główne koryto Odry na terenie Wrocławia (tak zwana Odra Główna) dzieli się na wysokości Ostrowa Tumskiego na Odrę Południową i Północną. Ramiona rzeki otaczają wschodnią grupę śródmiejskich wysp odrzańskich: Piasek, Tamkę, Wyspę Słodową, Bielarską i Młyńską oraz najmniejszą z nich – Wyspę Daliową.

 

 

Nazwa wyspy Piasek pojawia się w dokumentach już w 1108 r. We wczesnym średniowieczu przebiegał przez tę wyspę jeden z głównych szlaków handlowych Europy, łączący kraje basenu Morza Śródziemnego z Bałtykiem. Wyspa znajdowała się bezpośrednio przed Bramą Piaskową, tędy prowadziła droga do miasta od strony północnej. Piasek połączony jest lewym brzegiem Odry najstarszym mostem Wrocławia – Piaskowym, z wyspą katedralną – Mostem Tumskim, natomiast z Wyspą Młyńską – mostami Młyńskimi. W 2003 r. przerzucono pomiędzy Piaskiem a Wyspą Słodową 55-metrową kładkę według projektu prof. Jana Biliszczuka, usprawniając w ten sposób komunikację pomiędzy ostrowami.

 

 

Wzdłuż nabrzeża po wschodniej stronie wyspy, dwa lata po powodzi z 1997 r., utworzony został spacerowy bulwar. Nazwano go imieniem Piotra Włosta, palatyna księcia Bolesława Krzywoustego. Żyjący w XII w. możnowładca, jeden z najważniejszych ludzi w państwie, właściciel Piasku, sprowadził z Francji kanoników regularnych św. Augustyna, nadał im wyspę i ufundował klasztor. Maria Włostowicowa kontynuowała dzieło męża, stawiając kościół. Dzisiaj na miejscu romańskich budowli znajduje się gotycka XIV-wieczna świątynia Najświętszej Marii Panny oraz barokowy budynek klasztorny. Po sekularyzacji przez państwo pruskie majątków zakonnych, w 1810 roku mury klasztorne stały się schronieniem dla najcenniejszych zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej.

 

 

W czasie oblężenia Wrocławia w 1945 roku generał Hermann Niehoff przeniósł swoją kwaterę ze Wzgórza Partyzantów na Piasek. Umiejscowienie sztabu Festung Breslau w podziemiach Biblioteki Uniwersyteckiej spowodowało zbombardowanie wyspy przez wojska radzieckie. Do dziś nie przetrwała duża część przedwojennej gęstej zabudowy Piasku (szczególnie po stronie zachodniej i w okolicach mostu Piaskowego). Największą stratą dla kultury było jednak zniszczenie około 300 tysięcy cennych woluminów, które – przeniesione do pobliskiego kościoła św. Anny – kilka dni po kapitulacji miasta zostały strawione przez ogień.

 

 

Pięćdziesiąt lat później, w 1997 r., Ostrów i Piasek przeżyły kolejną katastrofę. Żywiołem, z którym tym razem prowadzono walkę, była wielka woda. Intensywne wielodniowe opady na południu Polski, w Czechach i Austrii spowodowały tzw. powódź tysiąclecia. Próby wysadzenia wałów przed Wrocławiem nie powiodły się i 12 lipca woda wdarła się do miasta, podtapiając centrum, m.in. okolice Dworca Głównego PKP i placu Jana Pawła II. Powódź zagroziła najcenniejszym historycznie miejscom. Mordercza walka z żywiołem odbyła się w nocy z soboty na niedzielę (z 12 na 13 lipca). Miasto stało się świadkiem pospolitego ruszenia wrocławian, którzy z pełnym oddaniem budowali umocnienia z worków z piaskiem, ratując przed powodziową falą „serce miasta” – średniowieczne kościoły Ostrowa Tumskiego i Piasku oraz starodruki w Bibliotece Uniwersyteckiej. Atmosferę zagrożenia, walki i bohaterstwa dobrze oddają nagłówki ówczesnych artykułów z wrocławskich gazet: Bezimienni Kordeccy. Ostrów Tumski. Jak obrona Częstochowy, Twierdza Wrocław, Raport z oblężonego miasta, Akcja pod Arsenałem. Po powodzi na mostach Młyńskich umieszczono pamiątkową tablicę poświęconą upamiętnieniu zmagań żywiołów: powodzi wdzierającej się do miasta i ludzkich emocji jednoczących mieszkańców Wrocławia w jego obronie.

 

 

Wyremontowane po 1997 r. nabrzeże stało się popularną trasą spacerów ze Starego Miasta na Ostrów Tumski, stąd bowiem roztacza się jeden z najpiękniejszych widoków na wyspę katedralną. Przy bulwarze Piotra Włosta powstała Przystań Kardynalska, której nazwa nawiązuje do pomnika kardynała Bolesława Kominka. Ta rzeźba prof. Sławoja Ostrowskiego odsłonięta została w 2005 r. – w czterdziestą rocznicę listu biskupów polskich do biskupów niemieckich. Na pomniku kardynała, znajdującym się na Piasku (w okolicach mostu Tumskiego), możemy przeczytać słynne słowa z orędzia: Przebaczamy i prosimy o przebaczenie.

 

 

Ruch pasażerski na Odrze z roku na rok jest intensywniejszy, powiększa się też skład wrocławskiej białej floty. Tylko przy samym bulwarze Piotra Włosta działa obecnie kilka przystani statków pasażerskich. Przedwojenna biała flota została pod koniec II wojny światowej wywieziona lub zatopiona – Odra stała się wielkim „cmentarzyskiem” statków, urządzeń portowych oraz sprzętu wojskowego. W 1947 r. wyruszył na rejs pierwszy powojenny statek turystyczny. Na początku lat 60. pojawił się w ruchu pasażerskim bocznokołowiec parowy pływający wcześniej po Wiśle – Stefan Żeromski, później dołączyło do niego jeszcze kilka motorowców pasażerskich: 22 Lipca, 1 Maja, 15 Grudnia. Statki wypływały głównie z Przystani Zwierzynieckiej lub przystani przy moście Grunwaldzkim, docierając najdalej do Wyspy Opatowickiej (zwanej przed II wojną światową Liebesinsel, czyli Wyspą Miłości). Ze względu na duże zamulenie rzeki oraz niewysokie przeprawy rzeczne, statki nie pływały po Śródmiejskim Węźle Wodnym. Wyjątkiem był nieduży tramwaj wodny – Kaczuszka. Niektóre ze statków pasażerskich wyprodukowanych przez polskie stocznie na przełomie lat 50. i 60., takie jak Goplana, Rusałka czy Nereida, do dzisiaj przewożą turystów po wrocławskim odcinku Odry.

 

 

W okresie powojennym z roku na rok rosła liczba osób korzystających z rekreacji na wodzie i przewozów pasażerskich. W 1970 r. flota dysponowała 1200 miejscami dla pasażerów, a w 1979 r. z przejażdżki po rzece skorzystała rekordowa liczba ponad 300 tys. osób. Jednak niewielki skład floty, funkcjonowanie tylko pięciu przystani pasażerskich na całym odcinku wrocławskiej Odry, mało atrakcyjne trasy oraz brak zaplecza gastronomicznego przy miejscach docelowych powodowały, że były to krótkie rejsy i w latach 80. XX w. liczba chętnych do przejażdżek po Odrze diametralnie spadła. Niezbyt zachęcający był też stan wód Odry – jak pisał Bogdan Daleszak w Bedekerze Wrocławskim z 1970 roku: Odra nie jest bynajmniej najczystsza i dopiero za Głogowem pachnie prawdziwą wodą.

 

 

Dzisiaj jesteśmy świadkami odrodzenia ruchu turystycznego na Odrze. Tylko na Śródmiejskim Węźle Wodnym, pomiędzy mostem Pokoju a mostem Uniwersyteckim, działa kilka przystani oferujących przejażdżki większymi statkami pasażerskimi, tramwajami wodnymi, katamaranami i małymi „gondolami”.

 

 

W 2016 r. na bulwarze Piotra Włosta, z inicjatywy fundacji OnWater.pl, odsłonięto Pomnik Odry. Jest to granitowa płyta, na której zaznaczony został przebieg Wrocławskiego Węzła Wodnego, urządzenia hydrotechniczne znajdujące się na tym odcinku rzeki oraz najważniejsze zabytki miasta, położone blisko nadodrzańskich brzegów. Dzięki zastosowanej technice – płytkiemu reliefowi – z pomnikiem mogą się zapoznać również osoby niewidome. Więcej o Pomniku Odry >>

 

 Zobacz lokalizację na mapie

 

SZLAK ODRY – zobacz:

1. Stopień wodny Opatowice, Śluza Opatowice
2. Stopień wodny Bartoszowice, Śluza Bartoszowice
3. Przystań ZOO, Port STANICA, Port RANCZO
4. Przystań Zwierzyniecka, Most Zwierzyniecki, Kanał Miejskiego
5. Stopień Wodny Szczytniki, Śluza Szczytniki
6. Wybrzeże Wyspiańskiego
7. Ujście rzeki Oława, Port Węglowy, Odra Centrum
8. Most Grunwaldzki
9. Kanał Żeglugowy, Śluza Zacisze
10. Bulwar Marii i Lecha Kaczyńskich
11. Zatoka Gondoli
12. Bulwar Xawerego Dunikowskiego
13. Bulwar Piotra Włostowica
14. Most Tumski, Mosty Młyńskiej
15. Most Piaskowy, Przystań Turystyczna, Wyspa Tamka
16. Górny stopień wodny, Śluza Piaskowa
17. Wyspa Słodowa
18. Most Uniwersytecki, Marina
19. Dolny stopień wodny, Śluza Mieszczańska
20. Mieszczański Stopień Wodny, Elektrownie wodne
21. Port Miejski, Kępa Mieszczańska
22. Stopień wodny Różanka, Śluza Różanka
23. Stopień wodny Psie Pole, Śluza Miejska
24. Most Milenijny, Zimowisko Barek Osobowice 1
25. Port Popowice
26. Zimowisko Barek Osobowice 1
27. Stocznia Kozanów
28. Stopień wodny Rędzin, Śluzy Rędzin

Strona główna

 

Opracowanie merytoryczne i historyczne: Fundacja OnWater.pl

Odra Centrum – miejsce spotkań na wodzie!